Stoppen als huisarts, zo gemakkelijk is dat niet. Zeker niet wanneer je in een dunbevolkt gebied woont in de kop van Noord-Holland. En al helemaal niet als het een solo-praktijk betreft, in een stadsdeel dat officieel het predicaat ‘achterstandswijk’ mag dragen.In 2019 begint huisarts Rümke actief met het werven van een opvolger. ‘Ik zette advertenties en schreef mensen aan van wie ik wist dat ze wel in Noord-Holland wilden gaan werken. Het resultaat? Nul reacties.’ Ze wist dat het moeilijk zou zijn: ‘Den Helder is toch een beetje de rimboe van Nederland’.

Collega-huisartsen

Rümke wordt gebeld door Co-Med, een keten uit Maastricht die huisartsenpraktijken opkoopt. Het is dan september 2020. Maar ze gaat niet op het aanbod in omdat er in haar ogen nog andere mogelijkheden zijn om te onderzoeken. Zo ligt daar al een paar jaar het aanbod van twee huisartsen in Den Helder die een grote praktijk willen gaan overnemen. Ze zijn bereid om haar praktijk daarbij te voegen, zodra zij met pensioen gaat. Maar dan trekt een van de huisartsen zich ineens terug en het feest gaat niet door.

Ze benadert nog een keer alle 135 huisartsen op de waarneemlijst voor Noord-Holland door hen haar advertentie te sturen, maar krijgt geen antwoord. Als ze navraag doet, blijkt het aantal uren een probleem. ‘Ik heb een solopraktijk en werk vijftig uur per week. Veel nieuwe huisartsen willen dat niet meer en kiezen er voor om twee dagen per week te werken.’ Zo is ze voor haar opvolging ineens op zoek naar niet een maar twee en een halve nieuwe huisarts. Intussen werkt Rümke nog steeds door, vooral omdat de huisartsen in die tijd de Covid-vaccinaties mogen gaan zetten. Geen goed moment om te stoppen, vindt ze.

‘Strafbaar feit’

In februari 2021 verschijnt dan ineens een optimistisch artikel in de Helderse Courant. De praktijk van huisarts Rümke gaat samen met die van een collega-huisarts in Den Helder. De nieuwe praktijk zal zich gaan vestigen in een mooi nieuw Medisch Centrum, dat haar collega-huisarts wil gaan opzetten. Rümke moet in eerste instantie inleveren op entourage, maar dat heeft ze er voor over. Ook haar assistentes zien de op handen zijnde samenwerking  erg zitten. Totdat Rümke een mail ontvangt van haar collega. Hij heeft problemen met de overname van het personeel, dat meer uren werkt of meer managementtaken heeft en dus te duur is. ‘Hij wilde dat ik de contracten van mijn personeel zou openbreken. Dat mag helemaal niet tijdens een overname. Hij wilde mij aanzetten tot het plegen van een strafbaar feit.’ Rümke weigert en haar collega blaast meteen daarop de overname af. Het pand waar het nieuwe Medisch Centrum zou moeten komen, staat nog steeds leeg.

Het wordt mei 2021 en Rümke zit met de handen in het haar. De enige oplossing die nog over is, is het liquideren van de praktijk en de tweeduizend patiënten verdelen over Den Helder. Een hele slechte oplossing waar nog jarenlang hoge kosten aan vast zitten. ‘Ik zou al het personeel, dat al lang bij mij in dienst was, een transitievergoeding moeten betalen, de inboedel en het pand waren niets meer waard en ik moest nog twintig jaar mijn medische dossiers bewaren.’ Die langdurige bewaarplicht kan vreemde gevolgen hebben. ‘Ik had al die tijd mijn systeem op orde moeten houden, ook al werkte ik al lang niet meer. Nog gekker: na mijn overlijden gaat die bewaarplicht over op mijn man en daarna op mijn kinderen.’

Zorgplicht zorgverzekeraar

Uiteindelijk biedt de praktijkmanager uitkomst: zij heeft nog eens gebeld met Co-Med en die keten is nog steeds bereid de praktijk over te nemen. Toch wat gedesillusioneerd stemt Rümke toe. ‘Ze huren het pand en hebben al het personeel overgenomen. Ik moet zeggen: Co-Med heeft dat heel zorgvuldig gedaan.’

De zorgverzekeraar, in deze regio is VGZ de dominante zorgverzekeraar, heeft Rümke tijdens haar zoektocht niet veel kunnen bieden. VGZ liet al meteen weten dat het gebrek aan animo voor een opvolger ‘aan de regio lag’. Rümke: ‘Hoe hard ik ook met artikel 11 wapperde van de Zorgverzekeringswet, het had helemaal geen zin.’

Prinsessengedrag

Het toenemende gebrek aan huisartsen is naar Rümkes mening een uitwas van zaken die al jarenlang aan de gang zijn. ‘Sinds toenmalig VWS-minister Schippers in 2012 het idee lanceerde dat meer medisch specialisten de zorg goedkoper zouden maken, was ziekenhuisspecialist het vak van de toekomst en kwam de huisarts onderaan de pikorde terecht. De opleidingen worden hoofdzakelijk bevolkt door vrouwen die in deeltijd willen gaan werken en daarmee kweek je secundair een tekort.’ Werken in deeltijd heeft versnippering tot gevolg, legt Rümke uit, en vermindert de bereikbaarheid. Het kan zelfs tot extra druk op de ziekenhuizen leiden en tot hogere zorgkosten. Een huisarts die in deeltijd werkt, zal bij klachten die hij niet vertrouwt sneller naar het ziekenhuis verwijzen, terwijl een voltijd-huisarts nog even het natuurlijk beloop kan afwachten. Rümke: ‘Wat een enorme kapitaalvernietiging is dat: we leiden mensen op tot huisarts en vervolgens zijn ze niet bereid om meer te werken dan twee dagen per week. Prinsessengedrag vind ik het.’

De nadruk op specialistische vakken, heeft gevolgen gehad voor de opleidingen: daar komt het huisartsenvak er ook al bekaaid van af. Studenten krijgen ‘slechts één uur per week, één uur!’ huisartsengeneeskunde. Bij lange na niet genoeg om te leren wat er allemaal bij komt kijken als een afgestudeerde jonge huisarts zich wil gaan vestigen, vindt Rümke: ‘Je leert helemaal niets over praktijkvoering, contracten met zorgverzekeraars, contracten met de bank, regelgeving, ict. Dat moet echt veranderen.’

Respect voor de huisarts

Gevolg is een enorme scheefgroei tussen wat er wordt opgeleid en wat er nodig is in de praktijk. Steeds verder doorgespecialiseerde specialisten, terwijl er nu juist behoefte is aan versterking van de eerste lijn. Op alle fronten in de eerste lijn dreigen gigantische tekorten. Maar die boodschap komt niet erg aan in Den Haag, zegt Rümke. Daarom moeten huisartsen ook zelf de problemen erkennen en niet maar blijven doorwerken tot ze op hun tandvlees lopen. "Wij leveren 96 procent van de zorg voor 3 procent van de kosten. Daar mag wel eens respect voor komen. Niet alleen in woord maar ook in daad."

(Carina van Aartsen)